Neoliberale doctrine

We gaan even in de tijd terug. Over de regering-Michel I (11 oktober 2014 - 9 december 2018) schreef Eric Corijn:

De rechtse regering-Michel I ging voor een regimeshift. Ze wilde de overlegeconomie waarop de welvaartsstaat is gebouwd, openbreken. Onze politieke democratie omvat sociaal overleg, dat de loonbesprekingen en de sociale zekerheid beheert. Dat is niet in de lijn van de neoliberale doctrine. Die wil dat markt en investeerders vrij de lijnen uitzetten. Het sociale is wat ze trickling down noemen. Eerst de economische rentabiliteit, de rest volgt. De sociale eisen moeten zich binnen de perken van het economisch haalbare houden. Dat is de winstverwachting van de investeerders en van private beleggers.
...
Zo’n regimeshift vergt een structurele verzwakking van het middenveld. In de eerste plaats van de grote sociale organisaties, de vakbonden en de ziekenfondsen. Die worden als ondemocratische belangenorganisaties weggezet. Ook de nieuwe sociale bewegingen worden niet als gesprekspartners erkend. Alleen verkiezingen en partijen zouden in naam van de democratie kunnen spreken. Dat wordt dan ‘het primaat van de politiek’ genoemd. Die lijn wilde de rechtse coalitie volgen.
...
Ondanks de indexsprong, bezuinigingen, de politiek voor beleggers en ondernemers, de aanhoudende framing, de slechtere krachtsverhoudingen en ontmoedigingen is het rechtse project niet geslaagd. Het is ten onder gegaan aan interne tegenstellingen en aan inefficiëntie tegenover de uitdagingen. Over de neoliberale economische politiek was iedereen het eens. Maar er werd gekibbeld over de stijl en het begeleidende autoritaire beleid rond ordehand­having, migratie, vreemdelingen en asielzoekers. Op dat vlak was het radicale discours van de N-VA, opgezweept door Vlaams Belang en Europees rechts, niet erg liberaal. Dan was er de totale afgang rond structurele uitdagingen, zoals het klimaat, ruimtelijke ordening, mobiliteit, armoedebestrijding en levensduurte. De rege­ring-Michel, die de pure marktlogica niet wilde inperken, behaalde geen enkel resultaat. De regime­shift is niet gelukt, omdat het neoliberale ontwikkelingsmodel zelf faalt. De Standaard, 26 december 2018

Naar het centrum

Met overtuiging vertrouwen de leden van de partijraad van de N-VA hun partij niet toe aan Valerie Van Peel en Lorin ­Parys en niet aan Theo Francken.

Van Peel en Parys staan voor een ‘retour du coeur’ bij de N-VA.

Van Peel spreekt van een ‘reset’:

‘We hebben een duidelijk plan naar meer Vlaamse autonomie, naar meer beleid dichter bij de mensen, naar warm beleid ook. Maar dat uitstralen naar alle Vlamingen, daar zit onze uitdaging.’ De Standaard, maandag 8 februari 2021

Parys zegt het zo:

‘We moeten ons aanbod opnieuw scherpstellen. We doen dat door terug te keren naar onze wortels, ons DNA, dat van een Vlaamse, brede volkspartij, een beetje zoals de CDU/CSU dat is in Duitsland.’De Standaard, maandag 8 februari 2021

Lorin Parys wil dat een congres in 2023 antwoorden biedt op de vragen waar de Vlaming ‘echt van wakker ligt’, zoals gezondheidszorg, werk­zekerheid, pensioenen en onderwijs. Migratie is naar de achtergrond verdwenen.

Red Tory

In een artikel in het magazine Marianne beweert Hadrien Mathoux dat de Conservatieven in het Verenigd Koninkrijk, gebroken hebben met het neo-liberalisme. De Britse premier Boris Johnson, zo zegt hij, voert een keynesiaans economisch beleid dat gericht is op de arbeidersklasse. Een gevolg van de ideologische evolutie van de Conservatieve Partij, die zich afkeert van de erfenis van Margaret Thatcher.

Afgelopen april is het minimumloon met 6,2% verhoogd, vijf keer meer dan in Frankrijk. De Tory-regering heeft beloofd om gedurende vier jaar £ 34 miljard te investeren in de NHS, de door bezuinigingen gehavende openbare gezondheidsdienst die nog steeds wordt vereerd door de Britten. Verschillende spoorlijnen, geprivatiseerd in de jaren negentig, werden genationaliseerd, als onderdeel van een gigantisch investeringsplan in transportinfrastructuur aangekondigd onder auspiciën van de nieuwe fetisj-slogan van "BoJo": "Build, build, build" ("Bouwen, bouwen, bouwen”).
...
Het is natuurlijk de Covid die de conservatieven er toe hebben geleid de grote middelen in te zetten: in 2020 heeft de regering bijna 229 miljard euro vrijgemaakt voor nood- en herstelmaatregelen (25% meer dan de regering van Jean Castex in Frankrijk, volgens een rapport van de National Productivity Council). Ten slotte heeft de Britse premier zojuist een zeer ambitieus plan voor de “groene industriële revolutie” aangekondigd, gericht op het verminderen van de CO2-uitstoot van het VK met 68% in tien jaar tijd. In zijn toespraken liet Johnson verwijzingen naar Margaret Thatcher, een mythische figuur in zijn partij, achterwege; hij geeft de voorkeur aan een eerbetoon aan de Amerikaanse president Franklin Roosevelt en zijn “New Deal”. Onlangs vergeleek staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Jeremy Hunt de periode van zijn land zelfs met de 'tijd van 1948', het jaar waarin de Labour-regering verschillende grote bedrijven nationaliseerde en sociale zekerheid instelde om het land weer op te bouwen. Marianne, 7 februari 2021

Dit keerpunt vindt oorpsrong in het feit dat de Tories de laatste verkiezingen hebben gewonnen dankzij de verovering van vele Labour-districten in de Midlands en het noorden van Engeland, de beroemde "rode muur", tot dan toe in handen was van Labour.

Enkele van de gebieden waar de steun voor het verlaten van de Europese Unie het sterkst was, in het noorden en midden van Engeland, overlapten met traditionele bolwerken van de Labour-partij. Maar conservatieven wonnen in vele van die gebieden en namen voor het eerst in decennia de controle over een aantal Labour-districten. Een hele reeks van Labour-bastions viel de een na de ander.

Onder de conservatieven was er al langer kritiek op het neoliberalisme. Er was al langer aandacht voor de 'sociale en morele puinhoop achtergelaten door het Thatcherisme'. Phillip Blond, een intellectueel met een achtergrond in Anglicaanse theologie, probeerde David Cameron, die in 2010 premier werd, te overtuigen om te regeren als een 'rode Tory'. Een ideologie die probeert 'de verdiensten van de traditie en sociaal conservatisme' te combineren. met een 'meer herverdelende economische politiek'. Met de bedoeling de armen te ondersteunen en het kapitalisme een geweten te schoppen. Een 'herschikking van het conservatisme rond de behoeften en verwachtingen van de arbeidersklasse'. Cameron had er geen oren naar en zette de ongebreidelde bezuinigingspolitiek van het Thatcher-tijdperk verder.

We moeten ons niet te veel te laten meeslepen door die zogenaamde ommezwaai aan deze of gene zijde van het Kanaal. Er is niets revolutionair aan de "Rode Tory" -ideologie van over het Kanaal, en het bestaat vooral het uit een paternalistisch politiek project dat sterk wordt gekenmerkt door het sociale christendom, zegt Phillip Blond. Het pleit in het bijzonder voor steun aan "traditionele gemeenschappen", vooral het gezin, maar ook een aansporing om kleine ondernemers te verkiezen boven miljonair yuppy's van de City. In plaats van het rechtse socialisme moet deze nieuwe matigheid worden gezien als een heropflakkering van de waarden van patriottisme en soberheid die nauw aan het hart liggen van de Britse conservatieven.

Wat die 'retour du coeur' voor Vlaanderen inhoudt blijft heel vaag. En als we Lorin Parys in een reactie op zijn verkiezing moeten geloven, verandert er helemaal niets:

Volgens Parys moeten er uit de uitslag geen grote conclusies getrokken worden over de koers van de partij of over de positie van Francken in de partij. ‘We waren een centrumrechtse volkspartij en we blijven dat. En Theo is een scorende spits voor onze partij en zal dat blijven’, aldus Parys in De Ochtend. Hij vindt de aandacht voor de ondervoorzittersverkiezingen ‘een beetje uit proportie’. De Standaard, maandag 8 februari 20

N. VA zal de neoliberale koers blijven varen.

Bart De Wever pleit in een interview met De Zondag voor een breed centrumrechts blok met ook christendemocraten en liberalen. De N-VA-voorzitter lonkt naar een breed centrumrechts blok, "naar het beeld van CSU in Beieren". Dat "zou een fantastisch verhaal zijn. Dat betekent een conservatieve en economisch liberale gemeenschapspartij. Een meerderheid van de Vlamingen zou zich daarin thuis voelen", zegt hij. De Morgen, 14 februari 2021

Anders zit het met het Vlaams Belang. Tijdens de laatste verkiezing wilde het Vlaams Belang een sociaal contract aangaan met de kiezer:

Een pensioen van minstens 1.500 euro, beperking van de werkloosheidsuitkering tot 2 jaar, behalve voor 50-plussers, een maximumfactuur voor thuiszorg en rusthuizen, een verdubbeling van het ouderschapsverlof en een tegemoetkoming (halftijds leefloon) voor ouders die thuisblijven voor de opvoeding van de kinderen. Dat zijn enkele elementen van het sociaal contract dat Vlaams Belang met de kiezer wil afsluiten.
...
In het sociaal contract staat de verlaging van de fiscale druk op arbeid. Vlaams Belang wil de belastingvrije som optrekken tot het leefloon (10.829 euro), wat maximaal 850 euro opbrengt voor een belastingplichtige, en een directe belastingkorting van 1.000 euro doorvoeren op de middelste schijf.
...
De btw op gas en elektriciteit moet van 21 naar 6 procent. Een volledig pensioen moet minstens 1.500 euro bedragen zowel voor werknemers, ambtenaren als zelfstandigen. De werkloosheidsuitkering wordt beperkt tot twee jaar, behalve voor 50-plussers die minder kans krijgen op de arbeidsmarkt.
...

Het beroep van zorg- en verpleegkundige wordt aantrekkelijker gemaakt en voor niet-medische thuiszorg wordt een maximumfactuur ingevoerd, net als voor de residentiële ouderenzorg, waarbij de onderhoudsplicht voor kinderen wordt afgeschaft.
...
Om de work-life-balance te verbeteren pleit Vlaams Belang voor een verdubbeling van het ouderschapsverlof. Ouders die beslissen tijd te nemen voor de opvoeding van de kinderen hebben recht op een tegemoetkoming van een halftijds leefloon. vrtNWS, 16 februari 2019

Dit komt al veel dichter bij het Red Tory van Phillip Blond. Maar de idee dat de generositeit van 'le retour du coeur' betaald zal worden met het geld dat aan migratie wordt uitgegeven aan de geldtransfers naar Walonië:

"De voorstellen zijn wel degelijk betaalbaar, en ook haalbaar", zei voorzitter Tom Van Grieken. Zo schrapt de partij de uitgaven verbonden aan het asiel- en migratiebeleid, moet men zeven jaar legaal in het land verblijven en drie jaar bijdragen om aanspraak te kunnen maken op sociale zekerheid, en worden de sociale zekerheid en de fiscaliteit gesplitst.vrtNWS, 16 februari 2019

De idee dat je het geld voor de sociale voorzieningen kan halen bij het budget voor asiel- en migratiebeleid en de geldtransfers naar Wallonië is niet alleen ranzig. Het getuigt van weinig inzicht in de rol van migratie in de Vlaamse economie.

In een studie van de Nationale Bank van België, De economische impact van immigratie in België, lezen we het volgende:

Uit een theoretisch model, dat op België is afgestemd, blijkt dat de immigratie-instroom de afgelopen vijf jaar een positief effect heeft gehad op het bbp. Dat is namelijk met 3,5 % gestegen. Het effect is positief voor zowel EU- als niet-EU-immigranten, met een stijging van 2 % door EU-immigratie en een stijging van 1,5 % door niet-EU-immigratie. Bovendien werden geen schadelijke gevolgen van de immigratie voor de autochtonen in termen van loon, werkloosheid, participatie, netto-inkomen of welvaart vastgesteld. Eerder gevestigde immigranten, die meer substitueerbaar zijn door nieuwkomers, worden vaker negatief beïnvloed. Dat wordt bevestigd door de academische literatuur over dit onderwerp. De globale positieve impact van immigratie hangt af van de integratie van immigranten op de arbeidsmarkt. Een hogere werkgelegenheidsgraad zal in verband kunnen worden gebracht met een grotere toename van het bbp en het bbp per hoofd.

Racisme als model van kapitalistische accumulatie is een econmisch verliezend model. Ik bedoel je zondert een groep af, je plakt er een etiket op, vreemdeling of Waal, en je maakt je achterban wijs dat hun welvaart veilig gesteld woord door hen ervoor te laten opdraaien. Kapitalistische accumulatie heeft een groep nodig op wiens rug de rijkdom vergaard wordt.

Migratie is problematisch, maar doordat het VB dit debat vanaf de jaren 70 in een racistisch daglicht heeft geplaatst, wordt er niet ten gronde over nagedacht.

Je kan migratie ook bekijken vanuit het standpunt van kapitalistische accumulatie. Zolang de migranten hier jobs kwamen invullen die slecht betaald werden en die door 'het eigen volk' niet meer werden ingevuld, kraaide er geen haan naar.

Jelle Dehaen, medewerker Knack, historicus, filosoof en auteur, schreef in een artikel Waarom migratie (meestal) goed is voor de economie in de Knack, waarbij hij econoom en migratiespecialist Joel Machado (Universiteit van Luxemburg), citeert:

Joel Machado: 'Veel migranten zijn in de bouwsector of de ijzerindustrie beland. Later gingen die mensen poetsen of kwamen ze in de dienstensector terecht. Dat was goed voor het bnp, want die mensen deden jobs die autochtonen niet wilden.'

Tot die conclusie kwam ook het IMF. Dat gaf nog een aantal andere redenen waarom laaggeschoolde migranten goed waren voor de economie. Zo hebben ze bijgedragen aan de emancipatie van de vrouw. Dankzij haar goedkope Marokkaanse poetshulp kon de westerse huisvrouw uit werken gaan en zichzelf ontplooien. En door de toename van het aantal laaggeschoolde migranten, moesten ook laaggeschoolde autochtonen zich meer en beter scholen als ze competitief wilden blijven. Dat leverde hen uiteindelijk betere jobs op en het zorgde voor innovatie. Knack, 27/03/17

Migranten zijn een probleem geworden na de oliecrisis van de jaren 70. Op het moment dat ze ook van de voordelen van de welvaartstaat gingen genieten werd dat in VB jargon profiteren. Een etiket was snel gevonden: de vreemden en de Walen. Door het debat in racistische termen te voeren is er weinig aandacht geweest voor de problematiek van migratie. Op een zeldzaam artikel na, bijvoorbeeld Jelle Dehaen, Waarom migratie (meestal) goed is voor de economie, Knack, 27/03/17:

Toch hebben de gastlanden ook met nadelen af te rekenen. De economische voordelen van migratie worden immers niet gelijk verdeeld en komen de bovenklasse veel meer ten goede dan de onderklasse. Ook al wordt de laaggeschoolde autochtoon op lange termijn rijker door migratie, op korte termijn moet hij wel concurreren met migranten die bereid zijn voor minder geld te werken. Dat leidt tot loonverlies en grote jobonzekerheid.
...
Ironisch genoeg zijn het de voormalige migranten die daar vandaag het meeste problemen van ondervinden. Migranten die hier decennia geleden aankwamen (en hun nakomelingen) hebben zich vaak socio-economisch minder ontwikkeld dan de autochtonen. Zij moeten nu de concurrentie met nieuwe migranten aangaan voor laagbetaalde jobs.
...
Alle positieve effecten van migratie rusten wel op de premisse dat migranten ingeschakeld raken in de arbeidsmarkt.Knack, 27/03/17

Nog te behandelen onderwerpen in dat verband:

• Wat is een natie?
• Wat is nationalisme?
• Wat is identiteit?

De toestand bekijken in:

• Nederland
• Frankrijk

Bronnen

1. Redactie en Belga, De Wever pleit voor ‘breed centrumrechts blok’: ‘Er zijn te veel partijen’, De Morgen, 14 februari 2021

   Bart De Wever pleit in een interview met De Zondag voor een breed centrumrechts blok met ook christendemocraten en liberalen. ‘Er zijn te veel partijen. Dat is niet gezond. Ik noem dat de balkanisering van Vlaanderen. Als we niet opletten, wordt ook Vlaanderen onbestuurbaar’, zegt hij in de krant.

2. Maarten Rabaey, Is Nederland nog wel een gidsland?, De Morgen, 13 februari 2021

   Bijna elf jaar staat Mark Rutte (53) aan het roer van Nederland. Bij de verkiezingen in maart maakt de minister-president een grote kans om zichzelf op te volgen. Maar hoe staan onze noorderburen ervoor? ‘We worden helemaal niet zo goed bestuurd.’

3. Marcel ten Hooven, Hoe het liberalisme het neoliberalisme te boven komt; Een besef van veranderlijkheid, De Groene Amsterdammer, 10 februari 2021 – verschenen in nr. 6

   Het liberalisme was vanouds een hervormingsbeweging. Na de val van de Muur dutte het in, tevreden zolang de economie lekker draaide. ‘Liberale hervormers zijn liberale insiders geworden.’ Maar het kan zichzelf opnieuw uitvinden.

4. Jan-Frederik Abbeloos, Matthias Verbergt, Analyse N-VA: ‘We waren geloof­waardig en nergens bang van’, De Standaard, maandag 8 februari 2021
   De verkiezing van de N-VA-ondervoorzitters leest als een afwijzing van de lijn en de stijl van Theo Francken. Intern overheerst heimwee naar zelfverzekerder tijden.

5. Hadrien Mathoux, Red Tories: Comment les conservateurs anglais ont rompu avec le néolibéralisme, Marianne, 07/02/2021
   Depuis son arrivée au 10 Downing Street, le Premier ministre britannique Boris Johnson conduit une politique économique keynésienne tournée vers les classes populaires. Une conséquence de l'évolution idéologique du parti conservateur, qui se détourne de l'héritage de Margaret Thatcher.

6. Belga, Vlaams Belang gaat sociaal contract aan met de kiezer, vrtNWS, 16 februari 2021

7. Arnout Baeyens, David Cornille, Philippe Delhez, Céline Piton, Luc Van Meensel, De economische impact van immigratie in België, NBB Economisch Tijdschrift, November 2020

8. Eric Corijn, Wat links nog moet bijsturen, De Standaard, 26 december 2018

   Eric Corijn denkt dat het voor de SP.A, als aanhangsel van rechts, moeilijk zal worden om het sociale verschil te maken in Antwerpen. De partij moet herbronnen.

   Eric Corijn is hoogleraar stadsstudies (VUB); auteur van ‘Een stad is geen land’ (VUBPress).

   Wat? Om een goed sociaal alternatief uit te werken, zullen de drie progressieve partijen moeten samenwerken.

9. Jelle Dehaen, Waarom migratie (meestal) goed is voor de economie, Knack, 27/03/17, bijgewerkt op 31/03/17

   Medewerker Knack, historicus, filosoof, auteur

   Op economisch vlak is migratie goed, en soms zelfs noodzakelijk, voor de migrant én voor het gastland. Al zijn de voordelen er vooral voor de bovenklasse.

10. Marianne is een Frans wekelijks nieuwsmagazine, opgericht in 1997 door Jean-François Kahn en Maurice Szafran. De redactionele lijn leunt aan bij zowel links als het conservatisme. Het grootste aandeel was in handen van Yves de Chaisemartin, maar in juni 2018 werd 91% van het kapitaal van de krant verkocht aan de Tsjechische miljardair Daniel Křetínský. Natacha Polony werd toen hoofdredacteur.